Թեմա 5․ Արևմտյան Հայաստանը 19-րդ դարի սկզբին.ա/ 1806-1812թթ. ռուս-թուրքական պատերազմըբ/ 1828-1829թթ. ռուս-թուրքական պատերազմը /էջ 28-36,

Առաջադրանք.
1. Նկարագրե՛ք ռուս-թուրքակական Բուխարեստի և Ադրիանապոլսի հաշտության պայմանագրերը, փորձե՛ք գնահատել դրանք։

Բուխարեստի պայմանագիրռուս-թուրքական 1806-1812 թվականների պատերազմից հետո Օսմանյան Թուրքիայի և Ռուսական կայսրության միջև կնքված հաշտության պայմանագիր։ Հաշտությունը մի կողմից ստորագրել է ռուս գեներալ Միխայիլ Կուտուզովը, իսկ մյուս կողմից՝ մոլդովահայ ազդեցիկ գործիչ Մանուկ Բեյը 1812 թվականի հուլիսի 5-ին՝ Մոլդովական իշխանության Բուխարեստ քաղաքում[1]։

Ըստ Բուխարեստի պայմանագրի՝ Պրուտ և Դնեստր գետերի միջև ընկած Մոլդովական իշխանության արևելյան շրջանները (ավելի քան 45 հազար քառակուսի կիլոմետր տարածքով) անցնում էր Ռուսական կայսրությանը (նախկինում Մոլդովան համարվում էր Օսմանյան Թուրքիայի վասալը)։ Ռուսաստանը նաև հստակ ձևակերպումներով պաշտպանում էր Դանուբի նկատմամբ իր իրավունքները։

Պայմանագրի 8-րդ հոդվածով Օսմանյան կայսրությունը պարտավորվում էր տարածք հատկացնել և ինքնավարություն շնորհել Սերբիային։ Այնուամենայնիվ, Բուխարեստի պայմանագրի ստորագրմամբ Ռուսաստանը հերթական անգամ ոտնահարում է հայ և վրաց ժողովուրդների ազգային շահերը։ Մոլդովայի դիմաց ռուսները Թուրքիային են հանձնում արևմտյան Վրաստանի մեծ մասը, Փոթի և Անապա նավահանգիստները, ինչպես նաև Ախալքալաքի շրջանը[2]։

Պայմանագիրը կողմերի միջև ստորագրվում է մայիսի 28-ին և ուժի մեջ է մտնում հուլիսի 5-ին։

Ադրիանապոլսի պայմանագիր, կնքվել է 1829 թվականի սեպտեմբերի 2-ին, 1828-1829 թվականների ռուս-թուրքական պատերազմի ավարտից հետո։ Համաձայն պայմանագրի՝

Բաղկացած է 16 հոդվածից և մեկ առանձին ակտից։ Ադրիանուպոլսի հաշտության պայմանագրով Ռուսաստանին անցան Դանուբի գետաբերանն իր կղզիներով, Սև ծովի կովկասյան ափերը՝ Կուբանի գետաբերանից մինչև Աջարիայի հյուսիսը՝ Անապա և Փոթի նավահանգիստներով, Ախալցխայի փաշայությունը՝ Ախալքալաք և Ախալցխա բերդերով։ Ռուսահպատակներին իրավունք վերապահվեց ազատ առևտուր անել Թարքիայում, ռուսական և օտարերկրյա առևտրական նավերին թույլատրվեց անարգել անցնել Բոսֆորի և Դարդանելի նեղուցներով։ Թուրքիան պարտավորվեց 1,5 տարում վճարել 1,5 միլիոն հոլանդ, գուլդեն ռազմատուգանք, ճանաչեց ՀունաստանիՄոլդավիայիՎալախիայի ու Սերբիայի ինքնավարությունը։

13-րդ հոդվածով սահմանվեց փոխադարձ գաղթի իրավունք։ Թուրքահպատակ հայերը կարող էին 18 ամսվա ընթացքում, իրենց շարժական գույքով, տեղափոխվել Ռուսաստան։ 1829–1830 թվականներին շուրջ 75-80 հազար հայ Էրզրումից (Կարին), ԿարսիցԲայազետից գաղթեց Անդրկովկաս։ Թուրքիան ճանաչեց ՎրաստանիԻմերեթիՄեգրելիայի ու Գուրիայի, ինչպես և 1828 թվականի Թուրքմենչայի պայմանագրով Երևանի և Նախիջևանի խանությունների միացումը ռուսական կայսրությանը։ Ադրիանուպոլսի հաշտության պայմանագիրը ամրապնդեց Ռուսաստանի տնտեսական–քաղաքական դիրքը ԲալկաններումՍև ծովի ու նեղուցների վրա և Անդրկովկասում։

Կարծում եմ ամենահայնպաստ պայմանգիրը բնականաբար՝ Ադրիանապոլի հաշտության պայմանագիրն է:

2․ Փորձե՛ք ներկայացնել ՀՀ-ն Ռուսաստանի և Թուրքիայի ռազմաքաղաքական ծրագրերում։ Ի՞նչ է փոխվել շուրջ 200 տարի անց /բլոգային աշխատանք

Արդեն ացել է 200 տարի, բայց ցավոք սրտի ոչինչ չի փոխվել:Քանի որ և Ռուսաստանը և Եվրոպան և Ամերիկան միշտ և հիմա հետապտդել են իրենց պետական շահը: Մենք նույպես պետք է հասկանանք, որ չկան փրկիչներ , այլ ուղղակի դաշնակիցներ և կա պետական շահ,ուրեմն և Հայաստանը և Արցախը պետք փնտրեն իրենց պետական շահը, մենք պետք մեր ուժերով զարգանանք և հզորանանք:

Doing Exercises

Doing Exercises:A quote by Greek philosopher Epictetus: – We have two ears and one mouth so that we can listen twice as much as we speak.
Task 1: Discuss the questions.
• What does the quote mean? Do you agree with it?
• When we communicate, what is more important: listening or talking?
• What are the qualities of a good communicator?
• What problems might occur when communicating with someone?

I personally interpret this quote as it was him preaching people to listen. Listening is one of the easiest things to do. Yet not that many people do it.  Listening is quite beneficial if you really think about it. It gives people the impression that you not only understand them you also care about what they have to say.

• When we communicate, what is more important: listening or talking?

I think that they both are equally important. If you mostly talk then the other person would think of you as self-centered, annoying, selfish. If you only listen then going to be bored unless they are talking about something important.
• What are the qualities of a good communicator?

Good communicators are usually open, talkative and they are also good listeners.
• What problems might occur when communicating with someone?
 There are many

There are many problems that might occur. These are the few that I can think of at the moment

-You might be interrupted

– the other person doesn’t listen.

– misinterpreting your question, statement, sentences…

  1. Complete the table with words that go with these verbs. Some words can be matched to more than one verb.

feedback, thoughts, ideas, confusion, meaning,
misunderstanding, miscommunication, message, animosity,
receive share grasp prevent interpret lead to

recive – feedback, message

share – feedback, thoughts, ideas.

grasp – meaning

prevent – misunderstanding, miscommunication

interpret – message, feedback, thoughts

lead to – confusion, animosity, miscommunication , missunderstanding

3. Fill in the sentences with the correct form of the verbs from the table above and then discuss these points.
• Asking people questions usually prevents miscommunication.
• One of the most common reasons that lead to misunderstandings is the
use of complicated sentence structures.
• It only makes sense to share positive feedback as it keeps everyone happy.
• People with various knowledge, experience and cultural backgrounds
interpret messages in a different way.

4. Watch the first part of a video (to 3:10) titled “How miscommunication happens (and how to avoid it)” and choose correct answers.

1) The transmission model:
A. means that communication is a one-way process
B. involves communicating complex concepts
C. includes feedback from the other person
2) In the transactional model:
A. there is no exchange of information
B. just one person assigns meaning
C. people give and receive feedback
3) Perceptual filters….
A. improve communication by adding extra information
B. limit the number of messages we receive
C. change meanings and interpretation of messages we receive

5. Complete these rules of good communication with words given below.

filters, gut, open, express. engage,

1: Engage actively with the verbal and nonverbal feedback of others, and adjust your message to facilitate greater understanding.

2: Listen with your eyes and ears, as well as with your gut . Remember that communication is more than just words.

3: In the rush to express ourselves, it’s easy to forget that communication is a two -way street. Be open to what the other person might say.

4: Be aware of your personal perceptual filters . Elements of your experience, including your culture, community, and family, influence how you see the world.

7. Discuss the rules above. What do they mean? How easy do you think it is to follow these rules?

I think that this rule are quite useful,simple and everyone should know them.

  • Discuss the questions.
    • Do you think that people tend to use too many words to communicate their ideas? I think some do and some don’t.
    • What can we do to be better communicators? Follow these rules.
    • In what kinds of situations do you have to ask someone to rephrase what they’ve said? In a situation where you can’t understand what they’re trying to say.
  • Match phrases to correct categories.

• In other words, …
• I don’t quite follow….
• Can you elaborate on that?
• I don’t fully understand…
• Could you be more specific?
• I didn’t catch that.
• Could you repeat?
• To put it another way…
• Just to be clear, you’re suggesting that…
• To be more specific….
• Can you say that again?
• I don’t get it…
• Would you mind speaking more slowly?
• So, you’re saying that…
• If I understand you correctly…
• Correct me if I’m wrong, but you’re saying that…
• Let me clarify that…

1: You want someone to clarify what they’ve said : I don’t quite follow…., I don’t fully understand…, I don’t get it…, Can you elaborate on that?,Could you be more specific?

2: You didn’t hear something : I didn’t catch that. ,Could you repeat? Can you say that again?, Would you mind speaking more slowly?

3: You want to explain/clarify something you’ve already said : To put it another way…,To be more specific….,Let me clarify that…, In other words, …

4: You want to check if you understand what someone has just said : Correct me if I’m wrong, but you’re saying that…, If I understand you correctly…,So, you’re saying that…,Just to be clear, you’re suggesting that…,

10. What would you say in these situations? Use the expressions from the exercise on the previous page to complete these dialogues.

a) A: First, you need to know the nuts and bolts of running a business.
B: What does “nuts and bolts” mean.
A: It means that you need to know at least basic details about running a business.

b) A: I’m going to finish this task soon.
B: Can you do it till the weekend . Everyone’s waiting for you.
A: Yeah, I’ll finish by Friday.

c) A: If you want to add a new vendor to the system, you have to click this button
and type the vendor’s details.
B: That’s it? I’m not sure if I know what to do. Can you be more specific
A: Ok, so you click this button and type your vendor’s details. Remember that all
fields should be filled in. Then, you click ‘accept’ in the top right corner. After a
second, you’ll see the information on your screen whether your form has been
completed correctly or not. If not, you need to repeat the process.

d) A: So, I asked her if she knows… and how about … But she…
B: I’m sorry, but I’ve just switched off. Can you repeat it.
e) A: He wasn’t really honest with us.
B: Are you saying that he lied to us?
A: Yes, he was a liar.
f) A: Your name, please.
B: Jane Kowalski. K – O – W – A – L – S – K – I.
A: Sorry,I didn’t catch that. Would you mind speaking more
slowly?
g) A: You should present the product, talk about all its advantages, give them the price and make sure they buy it.
B: If I understand you correctly, I just need to sell it.
A: Yeah, in short, just sell it.

Project – Crime and Punishment

Purpose: This lesson is intended as a guide to help students work in a virtual environment making connections with different aspects of crime that blends listening, speaking, reading, and writing.

Grade level:  This thematic unit is intended for the students in high school (10-11th)
advanced level classrooms.

Materials:  Vocabulary: To learn crime and punishment vocabulary  and their definitions.

1. A thief goes into your house through a window.

  1.  fraud
  2. burglary
  3. vandalism

2. A child steals a chocolate bar from a store.

  1.  assault
  2. child abuse
  3. shoplifting

3. A car is driven faster than the limit.

  1.  speeding
  2. drunk-driving
  3. trafficking

4. An American dealer sells cocaine to a Canadian buyer.

  1.  theft
  2. smuggling
  3. drug trafficking

5. A guard refuses to give a prisoner food or water unless the prisoner gives up information.

  1. abduction
  2. torture
  3. hijacking

6. A police officer shoots and kills an unarmed teenager who refused to obey him.

  1. murder
  2. terrorism
  3. assault

7. A person throws a lit match into a building and it catches fire.

  1. arson
  2. burglary
  3. domestic violence

8. A terrorist group takes over an airplane and changes its course.

  1. vandalism
  2. trafficking
  3. hijacking

9. A man regularly assaults his wife and children.

  1. homicide
  2. domestic violence
  3. abduction

10. A dishonest lawyer charges a client for more hours of work than he really did.

  1. burglary
  2. armed robbery
  3. fraud
  4. You are given some crime and punishment essay titles.
  5. Please in 200 – 250 words or less prepare your personal statement on the topics below. Use specific reasons and examples to support your opinion.
  6. 1.Some people think certain prisoners should be made to do unpaid community work instead of being put behind bars. To what extent do you agree?
  7. 2.The crime rate nowadays is decreasing compared to the past due to advance technology which can prevent and solve crime. Do you agree or disagree?
  8. 3. Some people think that women should not be allowed to work in the police force. Do you agree or disagree?

Regardless of the crime committed by the criminal. For example, if a person has done illegal tree cutting, in this case, in my opinion, in this case, the tree cutter should buy new trees with his own money and plant them again with his own hands, or if he has polluted the city, then let that person leave for a week. clean that street. But if a person has committed particularly violent crimes: murder, rape, theft, he should be imprisoned. As for whether or not crimes have decreased nowadays, I can say that they have not decreased, because there are many cases when, for example, people are able to smuggle drugs from one country to another. Unfortunately, many crimes remain unsolved these days, just like before.

Task IV. 

Finally, I would like you to develop a new habit of putting your thoughts on paper, as Agatha Christie, one of the most popular English  writers, did. It is said that she was encouraged to write by her mother. Whenever she didn’t feel well, she wrote. Fortunately you are well, and I hope you`ll get interested in the topic. So try to write your own short stories. I am sure you’ll succeed.

Crime has been around us for many centuries. Every day when we open a newspaper or turn on TV almost all we read or hear is about criminals and their illegal actions. According to the law, people who commit a crime must be punished, imprisoned or even sentenced to a death penalty. Without punishment our life in the society would be less secure, although sometimes punishment isn’t strict enough, to my mind.

Some kinds of crimes are as old as the human society (such as stealing, pick-pocketing, vandalism, assault or domestic violence, murder and manslaughter), others are a more recent phenomenon. Armed robbery of stores and banks, hacking into computers (so called “cyber frauds”), corruption or forgery of money and documents, for instance, are some of them. The 20th century has also seen the appearance of organized crimes such as drug-trafficking, drug-smuggling and hijacking. Statistics show an alarming rise of violent crimes and crimes to do with the illegal sale of arms across the world. Unfortunately women and children often become the victims of crime. Sometimes criminals kidnap rich people or their kids and ask for a ransom to be paid for them.

Besides violent crimes, there are so called “white-collar crimes” in our modern society. These are frauds when a person isn’t physically threatened or hurt. Among them are tax evasion (when people are accused of not paying taxes on purpose), bribery, identity theft (when a criminal steals personal information of another person in order to use his credit cards or bank accounts, for example).

To crown it all, we must regret that today a great deal of crimes is committed by teenagers who want to become independent as soon as possible and to find a royal road to getting much money. Teenagers use drugs and drink alcohol, so they can’t control themselves. Moreover, modern TV programs and films containing much violence and sex often have huge and negative influence on teenagers.

In conclusion I should say that crime prevention in our society is an extremely difficult and complicated task because we should change our social and moral principles at large.

Ներկայացնում ենք ժամանակակից արձակագիր Վանո Սիրադեղյանի «Գառ-ախպերիկ» պատմվածքը 

Պատմվածքը պատմում է տասը տարեկան Սեթոյի մասին, որ ընտանիքի հետ ապրում է փոքր գյուղում: Տղան անհամբեր սպասում է եղբոր մոտալուտ ծննդին: Սեթոն սպիտակ թաշկինակներ է կապում ծառի ճյուղերին՝ հավատալով, թե դա կարագացնի մանկան գալուստը: Դժբախտաբար, նորածինը մահանում է:

Ցերեկը՝ էլի ոչինչ, ցերեկը իրենն առնում էր։ Թեև տունը կարեկցանքով մեկուսացված էր գյուղի գործնական անցուդարձից, կյանքի աղմուկն իր գործն անում էր. աքլորները բացում էին վերահաս օրվա ձայների դուռը, շները զարթնում էին վաղորդայնի անչար հաչոցով, նախիր քշվող անասունը մռնգում էր քնատ ձագերին ականջալուր, հայրիկը ամեն օրվա պես հայհոյում էր անհասկացող անասունին, հաշտի դուռը ճռնչում էր առօրեական, քույրիկները ինչքան էլ հուշիկ քայլեին՝ աման-չամանը զրնգում էր, դաշտից դարձած հոտի ու նախրի բերածը կաթից շատ իրարանցում էր… Բայց գիշերը անտանելի էր։ Տունը սուզված էր վշտի հատակը, և քնելն ինչ է՝ շնչել չէր լինում։

Տղան գիշերը արթնանում էր զարհուրելի լռությունից։ Տատը չէր տնքում քնածի սրտանց տնքոցով, հայրիկը չէր խռմփացնում ուրախ օրերի խռմփոցով, քույրիկները չէին բլբլացնում երազի մեջ, մայրիկը անակնկալ հեծկլտոցը կանխել էր՝ վերմակը գլխին քաշելով,- ամեն մեկը խնայում էր մյուսների քունը, բայց հարկի տակից քունը փախել էր։ Իսկ ընդամենը մի շաբաթ առաջ գիշերը տունը շնչում էր կյանքով։ Քույրիկները շարունակում էին ցերեկվա լեզվակռիվը, տատը թախտի չորության հետ էր կռիվ տալիս, հայրիկի զորեղ շնչառությունից մկները պապանձվում էին, օրորոցը թկթկում էր քնած մայրիկի արթուն ձեռքի տակ, հաշտում դրած գիշերանոթի մոտից անկողին դարձող տղան այդ ձայները լսում էր կարծես երազում և քուն էր մտնում` կոպերը երանելիորեն լրիվ չբացած։

Արթուն ժամանակ ավելի հեշտ էր. գիտակցության մեջ չկան կար հաստատ, և կսկիծը անակնկալի չէր բերում նրան: Միգուցե տղան քնած ժամանակ զգոնությունը չկորցներ, եթե երազը չխաբեր նրան։ Բայց գիտակցության մեջ կորուստը այնքան տեղ չէր արել, որ երազում եթե տեսներ, ասեր` երազ է։ Կորուստը նոր էր և երազով միամտանում, արթնանալով դիվոտում էր։ Եվ քնելուց սարսափում էր։ Բայց հոգնությունը ծանր նստում էր կոպերի վրա, և երբ քնած լինելու վախից վեր էր թռչում, ուշ էր լինում։

Մայրիկը ընտանիքին խորթացել էր։ Կիթ էր անում, ճաշ էր եփում, սեղան էր դնում, անկողին գցում, բայց հարևանի կնոջ նման – արագ անի թողնի գնա։ Բայց քանի որ անում-չէր գնում, տան շունչը տասնապատիկ ծանրանում էր։

Հետո մայրիկի կրծքերը ուռան։ Կաթը չէր կտրում։ Մայրիկի վիշտը կաթի ակունքին լուր չէր տանում, կաթը գալիս ու երեխային չէր գտնում կյանքում։ Պիտի որ այդպես չլիներ, եթե կաթին սպասող չկար, կաթը պիտի իր ակունքը ինքը կապեր։ Բայց մի մեծ անհամաձայնություն կար կյանքի ու մահվան միջև, կսկիծ բերող ընդվզում կար կաթի հոսքի մեջ, և մայրիկը ցավից մղկտում, վշտից մեռնում էր։

Քանի՞ օր էր մայրիկը ցավն իր ներսում պահել, ոչ ոք չգիտեր։ Ցավը վիշտը վարկաբեկում էր, նաև՝ սուրբ հիշատակի դեմ պղծություն էր տնեցիներին վշտից շեղելը, և մայրիկը ոտքի վրա ձեռից գնում էր։

Երեխաների դպրոցում եղած ժամանակ հայրիկը տուն էր բերել գյուղ հարս եկած բուժակուհուն։ Սրա ձեռքին նշտարը թպրտացել էր, հայրիկն ասում էր, գլխից բռնած ձկան նման։ Բուժակուհուն պաղ ջուր էին ավել, նա խնդրել էր ևս մի բաժակ, հետո յոդով ախտահանել էր հատելու դաշտը, խաչաձև երկու խազ քաշել` թողել փախել էր։

Նույն իրիկուն հայրիկը նստած էր վառարանի մոտ, կողքն էր դրել բամբակ ու օղի, սրոցաքարով հեսանում էր իր գրպանի սուրշեղբ դանակը և ծխախոտի թանձր ծուխը նրան պարուրել` զբաղմունքին չարագուշակ կախարդության տեսք էր տվել… Այստեղ ներս մտավ հորեղբայրը և բաճկոնի փեշի տակից սև տոտիկներով մի ճերմակ գառնուկ դուրս բերեց։ Ինքն էլ նստեց վառարանի մոտ, գառնուկին սրունքների արանքը առավ, ծխախոտ վառեց, երեխաները աշխուժացան, բայց հայրիկը ուշադրություն չէր դարձրել գառան վրա՝ նրանք սառան։ Գառը՝ նորածին, անհաստատ ոտիկները հավասարակշռության համար չռած՝ երերում էր, դունչը մեկնում էր վառարանին՝ տաքը ռունգերին դուր էր գալիս, բայց հորեղբոր ափն էր գտնում… Մայրիկը նորահարսի անմռունչությամբ ցավը քաշում էր ոտքի վրա, տատը դանթում էր՝ կարկատվող գուլպան ծնկներին դրած, հայրիկը ծխախոտը մոխրացնում էր այնպիսի ջանադրությամբ, ասես մայրիկի ցավի ճարը դրա վերջին էր:

Հայրիկը, հաստատ, դանակի վրա հույս չէր դնում։ Երկար-բարակ քսում էր սրոցաքարին, օղիով ախտահանում էր, փորձում էր բթի կոշտուկի վրա, նորից էր քսում… սպասում էր, ասես, հրաշքի: Ինչի՞, որ վերքը ներսի՞ց պայթի, որ բուժակուհու մակերեսային կտրվածքը խո՞րը գնա… Այնինչ հորեղբոր անհանգիստ մտքում վճռական բան կար: Նրա դեմքը իր իսկ մտքերից վառվում-մարում էր, թաքուն հայրիկի հայացքն էր փնտրում, բայց հայրիկը, իբր թե, տարված էր գործով։ Հետո, գառնուկի անօգնականությունը հիշեցնում էր… Ո՞վ սիրտ ուներ նրանով զբաղվելու: Հորեղբայրը այդ էլ էր զգում, բայց ի՞նչ աներ խեղճ հորեղբայրը: Եվ թողեց, որ գառան դնչիկը մի քիչ առնի վառարանին։ Առաջին ցա¬վից գառնուկը շշմեց-մայեց և հայրիկի սիրտը շարժվեց.

– Զգույշ, այ ախպեր…

Հորեղբայրը, գլուխը կախ, քրթմնջալով վրա բերեց.

– Գառը թող… ծծի… մեր չունի…

Մայրիկը պահարանի մոտից շուռ եկավ, երեխաները ականջները խլշեցին, հայրիկը նայեց եղբորը՝ խոսքի իմաստը նրան չէր հասել:

– Համ գառը կապրի, համ… կլավանա, – այս անգամ հորեղբայրը նայեց հայրիկին:

Հասկանալով՝ հայրիկը նայեց մայրիկին, մայրիկը հեծկլտաց՝ կրծքերը բռնած, դանթող տատը շտկվեց տեղում… Երեխաները հիացմունքով նայում էին հորեղբորը, հայրիկին, գառանը, լացող մայրիկին…

Հետո մայրիկը շուռ էր եկել պատի կողմը, հայրիկը գառանն առել էր մի թևի տակ, մյուսով գրկել էր մայրիկի ուսը, խրախուսում էր մեկ գառանը, երկու` մայրիկին, մայրիկը անզուսպ լալիս էր, տատը վառարանին ջուր էր դնում համենայնդեպս, հորեղբայրը դրսում ծխում էր, երեխաները զմայլված էին հայրիկի անութի տակ խլրտացող գառան պոչով։ Հետո գործը առաջ գնաց առանց հայրիկի։ Երեխաները հավաքվում էին մայրիկի շուրջը և գառը կուրծքը առնում էր։

Մայրիկի արտասվելը կարծես ցավից էր։ Ցավը, ոնց որ, շատ երկարեց։ Ոնց որ՝ գառը փրկություն չէր: Բայց մայրի¬կը կամաց-կամաց երեխաների ուրախությանը տեղի տվեց։ Պատահում էր, որ ժպտում էլ էր, երբ գառը կուրծքը դնչահարում էր։

Գառը մայրիկին սգից հանեց։ Մայրիկը՝ ջրի, գառը ետևվից կըտկըտ գնում էր, մայրիկը՝ խանութ, գառը վաճառասեղանի առաջ կանգնած էր, մայրիկը հաց էր թխում, գառը թոնրատան ծխից խեղդվում, բայց չէր հեռանում, երեկոյան հա՛ պտտվում էր մայրիկի շուրջը և քուն էր մտնում մայրիկի մահճակալի մոտ, գլխակողմը:

Մայրիկը տղայի հետ գառները բակից դուրս էր անում, հարմար մի տեղ ձեռնասունին խաբս էր տալիս, դառնում էր տուն,գառը դես ու դեն էր նետվում, խրտնչում էր խոտի սուր հոտից, վերջը՝ գառների օրինակով, արածում էր, բայց չմակեր երեխայի պես։ Համենայն դեպս, տղան տան ճանապարհը կտրած էր լինում։

«Ախպերիկ ջան, – տղան գառանը գիրկն էր առնում, պաչում էր դունչը, նայում էր աչքերի մեջ, – ախպերիկ ջան, չմեծանաս»։

Այնինչ գառան պստլիկ գլխին կոտոշ էր ծլում։ Վիզը պնդվում էր, ոտքերը ուժով էին լցվում, մայրիկը ժպտում էր թեև, բայց չէր դիմանում դնչահարելուն և որոշեցին կրծքից կտրեն փորձված միջոցով` աղուպղպեղով։ Երեք-չորս օրից կրծքից կտրվեց, բայց մայրիկից չհեռացավ։ Պատահում էր, մոռանում դառը փորձը, դունչը մեկնում էր ակնկալիքով, մայրիկը մատների ծայրով դնչին խփում էր՝ գառը հիշում էր: Հետո փորձն էլ, կուրծքն էլ մոռացավ, բայց մեծանամ էր մայրիկի կողքին։ Արդեն խոյ էր՝ կպած էր մայրիկի փեշից։

Խոյը կամ մատաղացու է, կամ մսացու, եթե չի պահվել հոտի համար։ Բայց հայրիկի ձեռքը չէր գնա գառան վրա, մայրիկը դեմ էր մինչև անգամ վաճառելուն, իսկ ձեռնասունը աշնան վրա անհանգիստ էր, տակնուվրա էր անում տունը և հովիվը համաձայնեց երկու օրով թողնել աշնան արոտի ելած ոչխարի մեջ:

Մշուշը իջավ սահուն ու արագ, հոտը սեղմվեց, մեկ էլ պատռվեց մշուշի փեշը` ոհմակը խփեց։ Խոյը՝ ձեռնասուն, խոյը` ջահել, մեղկացել էր կիտված էգերի տաք շնչի մեջ, ուշքի չէր եկել, դիրք չէր բռնել՝ ոչխարը ցրվեց ոսպի նման և նա մնաց անակնկալ երախի դեմ։

– Էս էլ էսպե՜ս,- լուրը առնելով հառաչեց հայրիկը։

Մայրիկը լուռ էր: Նա իրեն այնպես էր պահում, ասես սկզբից վախճանը գիտեր։

Խոտանոցում տղան լալիս էր։ Այդ օրը նա վերջապես մտաբերել էր եղբոր դեմքը։ Երեք օրից մոռանալու էր հավիտյանս։

Լուսանկարում՝ Վանո Սիրադեղյանը Ղարաբաղի կոմիտեի անդամներից Սամսոն Ղազարյանի հետ

Ինքնաստւգման առաջադրանքներ

7,8-դաս.-ում անցածի կրկնողություն

1. Ո՞ր շարքում են տարրերը ներկայացված ըստ երկրակեղևում դրանց տարածվածության նվազման.
3) թթվածին, սիլիցիում, ալյումին, երկաթ 

2. Ո՞րն է երկրակեղևում առավել տարածված մետաղը. 3) երկաթ 

3. Ո՞րն է Տիեզերքում ամենատարածված տարրը.
2) ջրածինը

4. Ո՞ր շարքում է գրված միայն ֆիզիկական մարմիններ.
2) սեղան, գրիչ, տետր, մատանի
5. Ո՞ր շարքում է գրված ֆոսֆոր, թթվածին, ածխածին, երկաթ և ազոտ քիմիական տարրերի նշանները.
3) P, O, C, Fe, N

6. Երկրագնդի կեղևում թթվածնի և սիլիցիումի զանգվածային բաժինները հավասար են 0,48 և 0,28, համապատասխանաբար: Երկրակեղևում թթվածնի ատոմների թիվը քանի՞ անգամ է մեծ սիլիցիումի ատոմների թվից.  2) 2,5

7. 2)97%

8. Ո՞ր մեծությունը կամ հատկանիշը կարող է փոփոխվել քիմիական ռեակցիաների ընթացքում. ա) մոլեկուլների թիվը, բ) ատոմների թիվը, գ) նյութի բնույթը, դ) նյութերի գումարային զանգվածը, ե) նյութերի գույնը. 2) ա,գ,ե

9. Ո՞ր շարքում են նյութերը ներկայացված ըստ մարդու օրգանիզմում դրանց զանգվածային բաժնի նվազման. 1) ածխաջրեր, ջուր, սպիտակուցներ, ճարպեր  4) ջուր, սպիտակուցներ, ճարպեր, ածխաջրեր

10. Ո՞ր շարքում են չվերականգնվող բնական պաշարների անվանումները.

—-

11. Քանի՞ քիմիական տարր է առաջացնում հետևյալ պարզ նյութերը` թթվածին, կարբին, սև ֆոսֆոր, օզոն, ալմաստ, կարմիր ֆոսֆոր, ֆուլերեն, գրաֆիտ, սպիտակ ֆոսֆոր.
3)4

12. Ո՞ր քիմիական տարրի ատոմներն են մտնում թվարկված բոլոր նյութերի բաղադրության մեջ. նատրիումի պերօքսիդ, օզոն, ածխածնի(IV) օքսիդ, քլորակիր, ծծմբական անհիդրիդ, ազոտական թթու, ածխաթթու.
3) թթվածին

13. Քանի՞ բարդ նյութ է գրված հետևյալ շարքում` ջրածին, թթու, գլյուկոզ, ազոտ, օսլա, ացետիլեն, երկաթ, ածխաթթու գազ, սպիտակուց, աղ, բութան, օզոն, քրոմի օքսիդ, կաուչուկ.
——-

14. Թվարկված երևույթներից ո՞րը ֆիզիկական չէ.
2) փայտի այրումը

15. Հետևյալ երևույթներից որո՞նք են քիմիական.

——-

16. Նշված նյութերից ո՞րն է սենյակային ջերմաստիճանում գտնվում հեղուկ վիճակում.
2) սնդիկ

17. Համապատասխանեցրե´ք նյութի հատկությունները և անվանումը.
Հատկություններ Անվանում
ա) բնորոշ հոտով թափանցիկ հեղուկ
բ) ջրում լուծվող սպիտակ պինդ նյութ

գ) մետաղական փայլով պինդ գունավոր նյութ

դ) ջրում քիչ լուծվող անհոտ, անհամ գազ

1) կավիճ
2) սախարոզ

3) քացախաքքու

4) թթվածին

5) յոդ

6) քլոր

Ո՞ր շարքի բոլոր պատասխաններն են ճիշտ.

1) ա3, բ2, գ5 , դ4

18. Ո՞ր խառնուրդների բաղադրիչները կարելի է բաժանել թորման եղանակով.
ա) շաքարի և կերակրի աղի ջրային լուծույթի

բ) ամոնիումի նիտրիտի ջրային լուծույթի

գ) ացետոնի ջրային լուծույթի

դ) ացետոնի սպիրտային լուծույթի

ե) քացախաթթվի ջրային լուծույթի

զ) նավթի

3) ա,բ,ե,զ 

19. Համապատասխանեցրեք խառնուրդը և դրա բաղադրիչների բաժանման եղանակը.
Խառնուրդ Բաժանման եղանակ
ա) բենզոլ և ացետոն
բ) բարիտաջուր

գ) երկաթի և ցինկի փոշիներ

դ) աղ և ավազ

1) բյուրեղացում
2) մագնիսի ազդեցություն

3) թորում

4) լուծում, զտում և գոլորշացում

5) գոլորշացում

Ո՞ր շարքի բոլոր պատասխաններն են ճիշտ.

————–

20. Ո՞ր խառնուրդների բաղադրիչները կարելի է բաժանել շոգիացման եղանակով.
ա) աղաթթվի

բ) կերակրի աղի ջրային լուծույթի

գ ) ամոնիումի հիդրօքսիդի ջրային լուծույթի

դ) կալիումի յոդիդի սպիրտային լուծույթի

ե) քացախաթթվի ջրային լուծույթի

զ) սպիրտի ջրային լուծույթի

4) բ, դ

21. Ո՞ր շարքում են առկա միայն կովալենտային կապերով միացություններ.

1) NaCl, HCl, Cl2, NaHCO3

22. Հետևյալ մոլեկուլներից որոնցու՞մ է առկա և՛ իոնային, և՛ կովալենտային կապ.

3) դ, ե, զ

23. Սովորական պայմաններում (20 oC) ո՞ր շարքի բոլոր նյութերն են գազեր.

3)  ջրածին, ածխաթթու  գազ,  թթվածին

3) բ, դ, զ,ը

25. Ինչպիսի՞ ագրեգատային վիճակում կարող է գտնվել սնդիկը.

3) միայն հեղուկ վիճակում

26. Որքա՞ն է ոսկու ձուլակտորի զանգվածը, որի ծավալը 4սմ3 է, իսկ ոսկու խտությունը 19,3 գ/սմ3 է.

m=Pv   m=?  P=19,3գ/սմ3  v=2սմ3  m=19,3*2=38,6գ

1) 38,6գ   

27. Ո՞ր մեծությունը կամ հատկանիշը կարող է փոփոխվել քիմիական ռեակցիաների ընթացքում. ա) մոլեկուլների թիվը, բ) ատոմների թիվը,

2) ա,գ,ե

28. Ո՞րն է ֆիզիկական երևույթ.

1) ջուրը տաքացնելիս` պղպջակների անջատվելը

29. Հետևյալ երևույթներից որո՞նք են քիմիական.

2) բ, դ, ե, է

30. Համապատասխանեցրե´ նյութի հատկությունները և անվանումը.

Հատկություններ Անվանում

ա) բնորոշ հոտով թափանցիկ հեղուկ

բ) ջրում լուծվող սպիտակ պինդ նյութ

գ) մետաղական փայլով պինդ գունավոր նյութ

դ) ջրում քիչ լուծվող անհոտ, անհամ գազ 1) կավիճ 2) սախարոզ 3) քացախաքքու 4) թթվածին 5) յոդ 6) քլոր

4) ա6, բ1, գ5 , դ3

Создайте подобный сайт на WordPress.com
Начало работы