Задание 1. Проект » Цветаевские чтения. Сквозь века»

1. Материал для чтения:

Марина Ивановна Цветаева внесла большой вклад в русскую поэзию. Ее творчество полностью отражает боль и страдания своего времени, поэтому в нем присутствует такое напряжение и надлом. Живя в тяжелые времена, она старалась не падать духом. Ее произведения проникнуты любовью, в них ее душа — страдающая, мятущаяся и крылатая. Свои самые сокровенные чувства и мысли она выражала в открытой и доверительной форме. Стихи М. Цветаевой любят и читают до сих пор, а саму поэтессу уважают, как одного из самых почитаемых лириков серебряного века.

Свой первый сборник стихов Марина Цветаева выпустила в 18 лет. Писать она начала гораздо раньше. Поэтесса прожила не долгую жизнь, но за этот короткий промежуток времени она встретила много препятствий. Носили они не только политический характер, личная жизнь поэтессы тоже сложилась не лучшим образом.

Марина Цветаева было очевидцем Первой Мировой войны и Гражданской войны, а также прошла две революции. Она перенесла гибель дочери, расставание с мужем и эмиграцию. Все эти преграды на ее пути не мешали ей писать. Даже в самые трудные для себя минуты жизни, поэтесса продолжала писать. Она считала поэзию своим призванием и находила в этом свое утешение.

Даже стихи ранней юности исполнены у нее смыслом и мастерством, которые легендарный романтик сумела сохранить и пронести через весь свой жизненный и творческий путь. И ранние сборники, и более поздние, и лирическая проза, эссе, посвященные известным писателям и поэтам, — предстают для читателей настоящими шедеврами без намека на возраст поэта.

Несмотря на все трудности и невзгоды, которые довелось пережить поэтессе, она никогда не оставляла писательской деятельности. И строчка ее стихотворения «Моим стихам, как драгоценным винам, настанет свой черед…» оказалась пророческой.

2. Чтение и изучение стихов М. Цветаевой

Красною кистью рябина зажглась

Так

Вот опять окно

Мне нравится, что вы больны не мной

Имя твое, птица в руке

Вчера еще в глаза глядел

Расстояние

3. Проводим параллели тем и сюжетов ее творчества с современностью ( ваше мнение: есть ли созвучие времени, насколько актуальна ее поэзия сегодня)

Опубликовано 13.03.2021 — 22:25 — Анкудинова Ольга Александровна
Накануне своего очередного дня рождения М.Цветаева написала в сентябре 1916 года стихотворение «Красною кистью…»Накануне своего очередного дня рождения М.Цветаева написала в сентябре 1916 года стихотворение «Красною кистью…»Уже первая строка «Красной кистью рябина зажглась» содержит множество символов. Если в фольклорной поэзии красный цвет всегда обозначал красоту, радость, торжество, то в преддверии 1917 года и Октябрьской революции упоминание красного цвета невольно рождает мысль о предвидении трагических событий в жизни самой Цветаевой и всей России.Я думаю, что его поэзия актуальна, потому что, проводя определенные параллели, становится ясно, что, как и в его жизни, в нашей тоже много трудностей.

Напишите рецензию на одно из следующих стих-й: «Мне имя — Марина»

В стихотворении Цветаевой раскрывается глубокий внутренний мир лирической героини.

Во-первых, она сравнивает себя с «бренной пеной морской». Лирическая героиня, как пена, жива и энергична. Встречаясь с преградой, она на время утихает, но потом с новыми силами восстаёт перед трудностями и стойко преодолевает их.

Во-вторых, лирическая героиня полна жизнелюбия, энтузиазма и оптимизма. Размышляя о предназначении поэта, она искренне верит, что сможет затронуть сердце каждого.

1)Подберите синонимы к данным словам, используя
слова для справок:

Легенда, большой, прародитель, битва, создать, развалить,
древний, бесчисленный, миниатюрный, памятник.
Слова для справок: сотворить, старый, предание, родоначальник, разрушить, монумент, огромный, маленький, многочисленный, война.

Легенда – предание

большой – огромный

прародитель – родоначальник

битва – война

создать – сотворить

развалить – разрушить

древний – старый

бесчисленный – многочисленный

миниатюрный – маленький

памятник – монумент

Задание 2.

Подберите антонимы к данным словам, используя
слова для справок.
Мир, погибнуть, победить, открытый, справедливо, смело, начать, суша, первый, сегодняшний.
Слова для справок: вода, несправедливо, родиться, проиграть,
война, последний, вчерашний, трусливо, закрытый, закончить.

Мир – война

погибнуть – родиться

победить – проиграть

открытый – закрытый

справедливо – несправедливо

смело – трусливо

начать – закончить

суша – вода

первый – последний

сегодняшний – вчерашний

а) Почему Армению называют «музеем под открытым небом»?

Республика Армения – маленькая страна с большой историей, страна, богатая таинственными преданиями и легендами.
б) Какие легенды описываются в тексте?

Согласно одной из них, после Всемирного потопа ковчег прародителя человечества Ноя пристал к подножью библейской горы Арарат. Здесь Ной поселился вместе со своими детьми и
внуками и основал город Нахичеван. Отсюда потомки Ноя расселились впоследствии по всему миру. Поэтому путешествие в Армению можно назвать возвращением к истокам.
в) Что вы знаете о Вавилонской башне?

г) Согласны ли вы с тем, что путешествие в Армению – это
возвращение к истокам?

Да согласно
е) Сколько тысяч памятников сохранилось на территории РА?

сохранилось более 25 тысяч памятников: древние пещеры, городища, крепости, языческие храмы, христианские
церкви, редчайшие фрески, каналы, хачкары.
ж) Какие древнейшие поселения Еревана вы знаете?

являются Шенгавит, Арин-Берд, Kapмиp блур, Цицернакаберд. А пещеры Аванского и Разданского ущелий были обитаемы еще на заре человечества. В Шенгавите во время раскопок было обнаружено множество предметов, относящихся к культуре IV-II тысячелетий до н. э.: бронзовые и каменные орудия, бронзовые и золотые наконечники, золотые и серебряные украшения, а на территории Цицернакаберда — гробницы, остатки циклопицеской стены, керамические и другие драгоценные изделия.
з) Какие памятники Армении дохристианской эпохи вы знаете?

Модель храма в Мусасире

Ворота Мгера в Ванской крепости.

и) В каком году Армения приняла христианство?

301 году.

Задание 3. Напишите сочинение на тему » Я и взрослый мир»

Мне уже шестнадцать лет. Я уже не ребенок, но и взрослым меня назвать еще нельзя. Про таких как я говорят тинэйджеры или подростки.

Это довольно трудный возраст, должен я вам, признаться. С детьми мне уже часто бывает не интересно, а взрослые еще не воспринимают меня серьезно. Это порой меня бесит. Мои родители, учителя и другие взрослые видят во мне ребенка, относятся ко мне, как будто я все еще тот несмышленыш, каким я был раньше. А я уже вырос. Из-за этого у нас с родителями часто возникают ссоры и конфликты. Иногда мне кажется, что мы просто с разных планет. Мы вроде говорим на одном и том же языке, но часто не слышим друг друга. Вернее, взрослые меня не слышат.

Когда я был маленький, я мечтал поскорее стать взрослым. Я думал, что взрослым живется легко и весело, им все можно, их никто не ругает и они свободны. Я завидовал моему старшему брату, когда мне было семь, а ему шестнадцать.

Теперь мне уже пятнадцать, и я понимаю, что взрослым быть не так то легко. И еще обидно то, что взрослые не хотят так просто принимать в свой мир. С одной стороны родители и учителя хотят меня во всем контролировать, как это было раньше. Они говорят, что я еще недостаточно взрослый, чтобы делать то или это. Но когда им что-то от меня нужно, они говорят, что я уже взрослый и должен это делать. Так взрослый я или нет?

Если честно, я и сам до конца понять не могу, взрослый я или нет. Взрослый мир притягивает меня и пугает одновременно. Например, взрослый может многое сам решать и не должен ни у кого спрашивать разрешения. Это мне нравится. Но у взрослых столько обязанностей, они все такие занятые и все время уставшие. Они суетятся, все время куда-то бегут и часто переживают из-за всякой ерунды. Из-за этого они часто кажутся мне скучными.

Задание 4.«Ситуации — учимся общаться». В каждой ситуации необходимо дать
уверенный, неуверенный, агрессивный ответы:
А) друг забыл вернуть книгу, которая вам нужна;

неуверенный
Б) собеседник занимает вас разговором, а вам необходимо уйти;

уверенный
В) вам возвращают книгу в «потрепанном виде»;

агрессивный
Г) вы ловите взгляд привлекательного юноши (девушки). Знаете, что он
(она) интересуется вами. Вы подходите и …;

неуверенный

Թեմա։ Լոգարիթմի սահմանումը

Վարժ.55

ա)log₃ 81=4

բ)log₂ 16=2

գ)log_0.1 1000=0.1

դ)lg0,001=-3

Վարժ.56

ա)log₂ sqrt(4)=0.1

բ)lg(100/sqrt(10))=1.5

գ)log₅ 25³ sqrt(5)=2

դ)log_1/7 49sqrt(7)=1

Վարժ.57

ա)5^{2log5 12} =144

բ)8^{4log 8 3} =81

գ)7^{0.5log7 16} =4

դ)9^{log3 8} =64

Վարժ.58

ա)log₄ 8=1.5

բ)log₉ 27=1.5

գ)log₂₅ (1/125)=-1.5

դ)log_1/16 (1/8)=0.75

Հարցերի պատասխաններ՝

1)b թվի լոգարիթմն a հիմքով.որտեղ a>0, а≠1.կոչվում է այն թիվը որով պետք է աստիճան բարձրացնել a հիմքը b թիվը ստանալու համար:

2)log_a b արտահայտությունը որոշված է այն դեպքում, երբ b>a, a>0,a≠0

3)Հիմնական լոգարիթմային նույնությունը ցուց է տալիս, որ log_a b=x b=a

4)3^x =12=2

5)Եթե լոգարիթմի հիմքը 10 է, ապա log₁₀ b արտահայտությունը կրճատ գրվում lgb, իսկ 10 հիմքով լոգարիթմներն անվանում են տասնորդական լոգարիթմներ:

6)log_a 1=0

log_a a=1

7)log₄ 64=3 սխալ է

log₇ 50=2 սխալ է

log_0.2 5=-1 ճիշտ է

October 24 - October 28; Grade 11 
Reading: – Get stressed, stay young(page 15, slide 17). Read the article and within fifteen or more words write your opinion about it. Do eex.-es B, D and E on the same page.

NEF Student’s Book Reading Get Stressed, Stay Young slide 17, ex-es e, d,
In some sentences write your viewpoint about the text including the questions from the ex. g

About text

Unknown words

decade-տասնամյակ
to cut down-կրճատել
to claim-պնդել
to strenghen-ուժեղացնել
cell-բջիջ

Exercises

d. Read the article again and more slowly. Circle the correct main idea for each paragraph.

1․

a. Being in traffic is bad for our health.
b. Some people think that not all kinds of stress are bad for us.
c. Doctors don’t agree how we can reduce our levels of stress.

2. 

a. Young people suffer more from stress than older people.
b. Alzheimer’s is one of the illnesses many old people suffer from.
c. Good stress stops us from getting ill.

3. 

a. Situations which produce good stress are always short-term.
b. Some stress can make our cells stronger.
c. Too much protein can make us ill.

4. 

a. We need some stress to exercise our cells’ self-repair mechanism.
b. Doing physical exercise makes us feel less stressed.
c. Packing your suitcase in a hurry is an example of good stress.

e. Complete the sentences using words from the article.

1. When we try to do less of something, we try to cut down (paragraph 1).
2. An illness that you have for a very long time is called a chronic illness (1).
3. Something which is good for us is beneficial (2).
4. The verb to make something stronger is strengthen (2).
5. Our body is made up of millions of cells (2).
6. When we treat our body badly we damage it(3).
7. Another word for illness is disease (3).
8. Something which is bad for us is harmful (3).
9. Doing exercise helps to make our muscles bigger and stronger (4).

Please do this exercise: So, do I./ Neither(nor) do I.
1. Edward is not going out tonight. So

2. They've been to London so many times! So

3. She will be waiting for John at the party by this time tomorrow. Naither

4. Elizabeth doesn't like coffee. Neither

5. Kate would like to visit India. So

6. I can't climb this hill. So

7. Laura went to Malaysia yesterday. So

8. In March I'll have been living here for ten years. Neither

9. She has to attend the meeting by 10 am. So

10. Rosy was playing the piano before she had lunch. Neither

Թեմա։ Ցուցչային անհավասարումներ

Վարժ.47

ա)9^-x <16/6^x+2

(2;∞)

գ)10^2x-5 >5^x-2 * 8^x-(8/3)

(3;∞)

դ)15^2x-1 <27^x-1 *5^x+1

(-∞;4)

Վարժ.48

ա)2^x+2 +3^x-5 ❤^x-1 +2^x-2

(6;∞)

գ)3^x+6 -7^x+4 <2(3^x-1 +7^x+3 )

(2;∞)

դ)3^x -5^x-2 ≥2(3^x-1 +5^x-4 )

(-∞;6]

Վարժ.49

ա)9*3^2x -82*3^x +9≥0

(-∞;2)U(2;∞)

բ)4*4-65*2^x +16<0

(-3;9)

դ)5^x-3 +5*(0.2)^x-4 ≤26

[3;5]

Վարժ.50

ա)2^2x +5*6^x-1 ≥9^x

(-∞;1)

բ)3*5^2x-1 +0.4*15^x ≥9^x

(0;∞)

գ)3*4^1-x +2*9^1-x <35*6^-x

(-1;2)

Վարժ.51

ա)5*2^x +8*5^x-2 <2.8*10

(5;9)

բ)49^-x +49*25^-x-1 ≥2.96*35^-x

(∞;-2)U[0;∞)

Խնդիր 52

Նավակը և լաստը միաժամանակ դուրս եկան գետափնյա նավահանգստից:Հոսանքի ուղղությամբ մեկ ժամ լողալուց հետո նավակը հետ շրջվեց և լողաց դեպի լաստը:Նավամատույցից դուրս գալուց որ՞քան ժամանակ անց նավակը կհանդիպի լաստին:

Պատասխան՝3ժամ անց:

Թեմա 3․ Ազատագրական պայքարը 18-րդ դարի 2-րդ կեսին.

Պայքարի գաղութահայ կենտրոնները՝
ա/ Հովսեփ Էմին
բ/ Մովսես Սարաֆյան
գ/ Հովսեփ Արղության
դ/ Հովհաննես Լազարյան

Առաջադրանք.
1. Համեմատե՛ք գաղութահայ ազատագրական գործիչների՝ Հովսեփ Էմինի, Մովսես Սարաֆյանի, Հ. Արղությանի, Հովհաննես Լազարյանի և Շահամիր Շահամիրյանի ազատագրական ծրագրերը մինյանց  հետ: Ու՞մ ծրագիրն եք համարում ավելի իրատեսական։

1. Շահամիրյանը «Որոգայթ փառաց» աշխատության հեղինակն է։ 1773 թվականին հրատարակվում է Որոգայթ փառաց գիրքը: Մադրաս քաղաքում հիմնել է հայկական տպարան, որտեղ 1772 թվականին լույս է տեսնում Մովսես Բաղրամյանի «Նոր տետրակ, որ կոչի Յորդորակ» գիրքը։ Շահամիր Շահամիրյանն ազգային-ազատագրական շարժման գործիչ է: Շահամիրյանը կապեր է հաստատել հայ ազգային-ազատագրական շարժման կենտրոնների հետ։ Ձգտել է շարժման մեջ ներգրավել վրաց Հերակլ II թագավորին:
   Արղությանը կազմակերպել և ղեկավարել է Արևմտյան Հայաստան զինամթերքի տեղափոխման գործը: Հ. Արղությանը բանտարկվել է Թիֆլիսի Մետեխի բանտում: Մասնակցել է Առաջին աշխարհամարտին, որտեղ կովկասյան ռազմաճակատում եղել հայկական կամավորական 7-րդ գնդի հրամանատար։ 18-19 դարերում հայ ազգային-ազատագրական պայքարն ուղեկցվել է նոր խորհրդանիշների և բազմազան դրոշների ու զինանշանների մշակմամբ։ Հովսեփ Արղությանը և Հովհաննես Լազարյանը 1780-ականների սկզբներին սկսում են բանակցություններ վարել Ռուսաստանի հետ, որի արդյունքում պետք է ձեռնարկվեր արշավանք դեպի Հայաստան : Առաջարկվում էր կնքել հայ-ռուսական հավիտենական դաշինք։ Հայաստանը հռչակվելու էր թագավարություն, որի թագավորը պետք է ընտրվեր ռուսաց կայսրի կողմից և օծվեր Էջմիածնում։ Սակայն այս նախագիծը չքննարկվեց:
   Հովսեփ Էմինը հայ ազատագրական պայքարի գործիչ է։ Էմինը հույս ուներ վերականգնել Խամսայի միասնությունը, հաշտեցնել մելիքներին և նրանց բարձրացնել զինված ապստամբության: Քրիստոնյաները պատրաստ էին տասնութ հազար զինվոր տրամադրել իրեն՝ Էմինը ճանապարհվում է Խոյ։ Չունենալով պահանջվող գումարը` նա չի կարողանում զորք վարձել։ Այսքանից հետո նա 1770 թ. վերադառնում է Հնդկաստան։
   Մովեսես Սարաֆյանը- Ըստ նրա Ռուսաստանում բնակվող հայերից և վրացիներից կազմել կամավորական ջոկատներ, որոնց հրամանատարը լինելու էր հայ։ Արցախի մելիքներից մեկը պատահականության սկզբունքով պետք է դառնար հայոց թագավոր։ Ռազմական ծախսերը հոգալու համար Սարաֆյանը առաջարկում էր հայերից դրամական միջոցների հավաքագրումը կամ եկեղեցու թանկարժեք սպասքի, հարստության և այլ միջոցների օգտագործումը։

2․Ուսումնասիրե՛ք «Որոգայթ Փառաց» և «Նոր տետրակ, որ կոչի հորդորակ» գրքերը և վեր հանե՛ք կարևոր դրույթները:

«Որոգայթ Փառաց»-ում առաջին անգամ Հայաստանի իրականության մեջ ներկայացվում է սահմանադրական իրավունքի նորմերի ամբողջական և կանոնակարգված համակարգ: Շարադրել է Շահամիր Շահամիրյանը: Դատապարտվում են ավատատիրական-միապետական կարգերը, հիմնավորվում թուրք-պարսկական բռնակալությունից Հայաստանի ազատագրման ուղիները: Ապագա հանրապետության բոլոր քաղաքացիներն օրենքի առաջ հավասար էին հռչակվում, վերացվում էին դասային աստիճանավորումները։ Նրանք ունենալու էին խոսքի, դավանանքի, անձի և գործունեության լիակատար ազատություն։
Կրթությունը բոլոր քաղաքացիների համար դառնալու էր պարտադիր, առանց սեռի տարբերության։ Կարիքավորների, որբերի կրթությունն ու բժշկությունը հոգալու էր պետությունը։
«Նոր տետրակ, որ կոչի հորդորակ»-ը հայ ժողովրդի անցյալի ու ներկայի մասին։ Հիմնական բովանդակությունն են կազմում Հայաստանի պատմության համառոտ շարադրանքը: Աշխատությունը արտահայտում է 18-րդ դարի 2-րդ կեսի հայ ազատագրական շարժման գաղափարախոսությունը։ Այն տոգորված է ազատասիրությամբ և հայրենասիրությամբ, հայ ժողովրդին կոչ է անում սթափվել: «Նոր տետրակ որ կոչի հորդորակ»-ի նպատակն էր հայ ժողովրդին հավատ և վստահություն ներշնչել սեփական ուժերի նկատմամբ:

Թեմա։ Ցուցչային անհավասարումներ

Վարժ.27

ա)2^x =32

(-∞;4)

բ)5^x ≥0.2

[-1;∞)

Վարժ.42

բ)(0.2)^x-1 <25

[-1;∞)

ե)2^I2x+3I <0.25

⊗

Վարժ.43

ա)3^x+1 *5^x-2<27

(-∞;2)

(5/9)^x-7 *(5/6)^6-x ≤16/45

[10;∞)

Վարժ.44

ա)2^3x+x-6 >0.25

(-∞;-4/6)U(1;∞)

գ)(1,5)^I5x-3I-6 ≤8/27

[0;1.2)

Վարժ.45

ա)3*2^x+2 -5*2^x-1 ≥19

[1;∞)

բ)7*3^x-3 -6*3^x-4 <5

(-∞;4)

Վարժ.27

ա)4*6^x ≥9*4^x

[2;∞)

բ)(2.5)^x -4*5 ^x <0

(-2;∞)

Ածական. ածականի համեմատության աստիճանները

Այն բառերը, որոնք ցույց են տալիս գոյականի հատկանիշը, կոչվում են ածականներ, օր.`խոշոր աչքեր, բարի ժպիտ, փոքրիկ տուն…

Ածականները պատասխանում են ինչպիսի՞, որպիսի՞ հարցերին: Ինչպիսի՞ երեխա- չարաճճի երեխա, ինչպիսի՞ շենք-բարձրահարկ շենք….

1.Գրիր տրված գոյականներից յուրաքանչյուրին բնորոշող
երեք ածական։
Նկար, այգի, ծաղիկ, գիրք, գորգ։

Գունզգույն նկար,կանչաշատ այգի,նկարազարդ գիրք, հինավուրձ գիրք

2.Լրացրու նախադասությունները` ընդգծված գոյականներին տալով  հետևյալ ածականներից որևէ մեկը՝վաղեմի, գազազած, կանաչապատ, անսպառ, փոքրամարմին,ստվերախիտ:

Փոքրամարմին Աղջիկը անհանգիստ շուրջն էր նայում: Ձիավորները սրարշավ հասան մի կանաչապատ  դաշտավայր:
Անսպառ երջանկություն պատել էր պատանու սիրտը:Գազազած  ամբոխը հոծ խմբերով մոտեցավ կալվածատիրոջ տանը: Ճամփորդները հասան մի ստվերախիտ անտառ և սպասեցին իրենց ուղեկցին:վաղեմի  ընկերները փոքրիկ առիթով վիճել էին և բաժանվել իրարից:

3.Դուրս գրիր բոլոր ածականները:

Առավոտյան պայծառ արևը շողում էր կապտավուն երկնքում: Սառնորակ ու մաքուր օդում տարածվել էր երփներանգ ծաղիկների արբեցնող բույրը: Անահիտը հագավ վարդագույն վերնաշապիկը, դրեց ճերմակ գլխարկը ու երջանիկ ժպիտով դուրս նայեց կիսաբաց լուսամուտից: Շուրջբոլորը սավառնում էին թռչունները՝ գարնան հիասքանչ օրով խենթացած:

Պայծառ,կապտավուն,սառնորակ ու մաքուր,երփներանգ, արբեցնող,վարդագույն,ճերմակ,երջանիկ,կիսաբաց,հիասքանչ օրով:

4.Հետևյալ գոյականներից ստացիր ածականներ և գրիր:

Հնություն, մեծություն, լավություն, երջանկություն, հնչեղություն, ագահություն, ստորություն, հաջողություն, լայնություն, երկարություն:

Պապական հնություն,համշխարհային մեծություն,մեծ լավություն, գեղեցիկ երջանկություն, բարձր հնչեղություն, գարշելի ագահություն, վատ ստորություն, բարձր երկարություն:

Ածականի համեմատության աստիճանները

Կան ածականներ, որոնց ցույց տված հատկանիշը համեմատելի է: Համեմատության աստիճանները երեքն են՝ դրական, բաղդատական, գերադրական:

Դրական սատիճանում բառն իր ուղիղ ձևն ունի, օրինակ՝ լավ, բարի, գեղեցիկ…

Համեմատական աստիճանում այն համեմատվում է մեկ այլ հատկանիշի հետ, որի համար օգտագործում ենք ավելի, պակաս բառերը, օրինակ` ավելի լավ, ավելի բարի, պակաս գեղեցիկ…

Գերադրական աստիճանում ածականը ցույց է տալիս մի այնպիսի հատկանիշ, որը բոլորից լավն է: Կազմվում է ամենա բառի կամ գույն ածանցի միջոցով,  օրինակ` ամենալավ կամ լավագույն, ամենագեղեցիկ կամ գեղեցկագույն, ամենաբարի…

Կատարիր առաջադրանքները

1. Հետևյալ ածականները եթե հնարավոր է դրեք համեմատության երեք աստիճաններով՝ Մաքուր, կաղ, հին, կարմիր, դաժան, կարճ:

Պակաս մաքուր,ավելի մաքուր ամենամաքուր,ավելի դաժան,ամենադաժան,պակաս կարճ,ավելի կարճ,ամենակարճ,ավելի կարմիր,ամենակարմիր:

2. Դուրս գրել ածականները և գոյականները:

Հրամանատարը հասավ սիրելի ընկերներին, որպեսզի երկրորդ անգամ փրկի նրանց վտանգից: (3 գոյական, 1 ածական)

Երբ հեռվում հանգչեցին վերջին լույսերը, փոքրիկ Անահիտը երկու անգամ շշուկով ասաց: (3 գոյական, 2 ածական)

Ես սիրում եմ հորդառատ անձրևը. այն իմ մեջ հաճելի հիշողություններ է արթնացնում: (2 գոյական, 2 ածական)

Առաջին անգամն էր, որ նա ջերմ սեր էր զգում կրտսեր քրոջ` Մարգարիտի հանդեպ: (3 գոյական, 2 ածական)

Նա հարյուր հատ գունավոր ծաղիկներ էր ուզում, որպեսզի դրանցով զարդարեր գեղեցիկ զույգի հարսանեկան տոնը: (2 գոյական, 3 ածական)

1)Գոյական

Հրամանատար,վտագից,ընկերներին

Ածական

սիրելի,երկրորդ

2)Գոյական

Հեռվում,լույսերը,Անահիտ

Ածական

Վերջին,փոքրիկ

3)Գոյական

հիշողություններ,իմ

Ածական

Հորդառատ,հաճելի

4)Գոյական

Մարգարիտ,քրոջ,սեր

Ածական

Ջերմ,առաջին

5)Գոյական

Ծաղիներ,նա

Ածական

Գունավոր,գեղեցիկ,հարսանեկան

3. Բառերը հոգնակի դարձնել:

Մարդիկ, դասեր, սյուներ, ձկներ , մատեր, ձեռքեր, ոտքեր, հարսներ, գրատներ, ձեռագրեր, պատմագրեր, հեռախոսներ, մարդասպաններ, տղաներ, աստղեր, գնդակներ, գլուխներ:

4.Առանձնացրեք անձնանիշ և իրանիշ գոյականները:

Ռուսներ, քաղաք, մայրիկ, Հայաստան, դասընկեր, դասացուցակ, ավտոմեքենա, ինքնաթիռ, օդաչու, լավություն:

Անձնանիշ

Ռուսներ,մայրիկ,դասընկեր,օդաչու

Իրանիշ

Քաղաք,Հայաստան,դասացուցակ,ավտոմեքենա,ինքնաթիռ,լավություն:

Թեմա։ Ցուցչային հավասարումներ։

Վարժ.34

ա)2^x-1 -3^x =3^x-1 -2^x+2 =3

գ)2^x+3 -7^x-2 =7^x-1 +2^x =-2

Վարժ.35

ա)10^2x+13 =2^x+26 *5^3x =13

դ)3^x+26 * 125^x =15^2x+13 =13

Վարժ.36

ա)3^2x -80*3^x -81=0=5

բ)49^x -6*7^x -7=0=3

Վարժ.37

գ)18^x +27*2^3-x =14*3^x-1 =1

դ)5*5^x -24=25*(0.2)^x+1 =4

Վարժ.38

ա)9^x +6^x =2*4^x =0

բ)4*9^x +12^x =3*4^2x =1

Վարժ.39

ա)(0.3)^x =5a-8

(1.6;∞)

բ)(7/5)^x+1 =1/2a+3

(-1.5;∞)

գ)(sqrt(2))^(x)=a/1-a

(1;∞)

Մարդ մի սպանիր մարդուն

Ժամանակակից աշխարհում հնարավոր չէ խուսափել մարդկանց սպանություններից։ Մարդուն կարող են սպանել, և՛ ֆիզիկապես, և՛ հոգեպես։ Ֆիզիկական սպանությունների մեծ պատճառ են հանդիսանում պատերազմները։ Պետությունների մեջ առաջացած կոնֆլիկտը կարող է պատճառ դառնալ հազարավոր մարդկանց մահը։
Ինչպես գիտենք, մի քանի երկրներում հիմա պատերազմ է ընթանում, որտեղ զոհվում են շատ մարդիկ։ Բայց, եթե կա կոնֆլիկտ երկրների միջև, հնարավոր չէ խուսափել սպանություններից և զոհերից։
Երկու կամ ավել մարդկանց միջև կոնֆլիկտի պատճառով, նույնպես կարող է առաջանալ մարդասպանություն։

Մարդը կարող է սպանվել նաև հոգեպես։ Հոգեպես սպանությունը ավելի հեշտ է, որովհետև մենք ապրում ենք այն ժամանակներում, որտեղ մարդիկ կոտրում են դիմացինի սիրտը և դրանից հաճույք ստանում։

Կարող են լինել նաև այլ պատճառներ։ Օրինակ, երբ մարդը կորցնում է իր հարազատին և նա հոգոպես տառապում է, ստեծվում է ծանր իրավիճակ։
Երբ մարդ սկսում է հոգեպես տառապել նրա մոտ առաջանում է հոգեկան խնդրներ, և նա սկսում է առանձնանալ մարդկանցից։
Շատ հաճախ մարդիկ հոգեպես տառապանքի պատճառով ինքնասպան են լինում և դա նույնպես դառնում է մարդկանց մահի պատճառներից մեկը։

Պատերազմ և խաղաղություն (մինչհ. ռուս.՝ Война́ и миръ, ռուս.՝ Война́ и мир), ռուս գրող Լև Տոլստոյի վեպ-էպոպեան։ Համարվում է համաշխարհային գրականության կենտրոնական ստեղծագործություններից մեկը^[1][2][3]։ «Պատերազմ և խաղաղություն» և «Աննա Կարենինա» (1875-77) վեպերը Տոլստոյի ամենահայտնի երկերն են։

«Պատերազմ և խաղաղություն» վեպում հինգ տոհմերի պատմության միջոցով պատկերված է ֆրանսիացիների ներխուժումը Ռուսաստան և Նապոլեոնյան դարաշրջանի ազդեցությունը ցարական հասարակության վրա։ Վեպի մի հատվածը 1805 թվական^[4] վերնագրով տպագրվել է «Русский вестник» ամսագրում 1865 թվականին։ Վեպն ամբողջությամբ առաջին անգամ տպագրվել է 1869 թվականին^[5]։ 2009 թվականին Newsweek պարբերականի կազմած լավագույն հարյուր գրքերի ցանկում «Պատերազմ և խաղաղություն» վեպն զբաղեցնում էր առաջին հորիզոնականը^[6]։ 2007 թվականին Time ամսագրի կողմից կազմված բոլոր ժամանակների տասը լավագույն գրքերի ցանկում «Պատերազմ և խաղաղություն» վեպը եղել է երրորդը, իսկ «Աննա Կարենինա» վեպը՝ առաջինը^[7]։

Մեծերը՝ պատերազմի կամ խաղաղության մասին

Պատերազմի՛ր այնպես, որ չամաչես տարածդ հաղթանակից։ ԳԱՐԵԳԻՆ ՆԺԴԵՀ

Ոչ ոք նրանցից, ով որդի չունի, չգիտե, թե ինչ է պատերազմը։ ԺՈԶԵՖ ԴԸ ՄԵՍՏՐ

Պատերազմում հաղթում է ոչ թե նա, ով լավ խորհուրդ է տվել, այլ նա, ով դրա կատարման համար պատասխանատվություն է վերցրել իր վրա ու հրամայել իր կատար ածել։ ՆԱՊԱԼԵՈՆ ԲՈՆԱՊԱՐՏ

Veni, vidi, vici (Եկա, տեսա, հաղթեցի)։ ՀՈՒԼԻՈՍ ԿԵՍԱՐ

«Ակն ընդ ական» – ը միայն կկուրացնի ողջ աշխարհը։ ՄԱՀԱԹՄԱ ԳԱՆԴԻ

Պատերազմը վարակիչ է․․․ Մեկուսացրեք հրաձիգների՜ն։ ՖՐԱՆԿԼԻՆ ԴԵԼԱՆՈ ՌՈՒԶՎԵԼՏ

Կգա օրը, երբ գիտությունը ծնունդ կտա մեքենայի կամ այնքան ահավոր, այնքան անսահմանորեն սարսափեցնող ուժի, որ նույնիսկ մարդը՝ ուրիշների վրա տառապանքներ ու մահ մահ տեղացող և տառապանքներն ու մահն ընդունելու համարձակությամբ ռազմատենչ արարածը, կսարսռա սարսափից և ընդմիշտ կհրաժարվի պատերազմից։ ԹՈՄԱՍ ԱԼՎԱ ԷԴԻՍՈՆ

Պատերազմից ոչ մի բարիք չի կարելի սպասել։ ԱՐԹՈՒՐ ՈՒԵԼՍԼԻ ՎԵԼԻՆԳՏՈՆ

Ամենազարմանալին այն է, որ «պատերազմ» բառն ինքը չի հարուցում ողջ հասարակության ընդվզումը։ ԳԻ ԴԸ ՄՈՊԱՍԱՆ

Մեսրոպ Մաշտոցը և հայոց գրերի գյուտը

Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոցի մասին

Մեսրոպ Մաշտոցը ազնվական Վարդանի որդին էր (ըստ Անանիա Շիրակացու՝ «ազատի տնից»)։ Հայաստանում ստացել է հունական կրթություն։ Տիրապետում էր հունարենին, պարսկերենին, ասորերենին, վրացերենին։ Սկզբնական շրջանում անցել է ծառայության հայոց Խոսրով Դ (մոտ 385-388) թագավորի արքունիքում, եղել է զինվորական, ապա՝ պալատական գրագիր։ Մոտ 395-396 թվականներին դարձել է հոգևորական, և մեկնել Վասպուրականի Գողթն գավառը, ուր տեղի իշխան Շաբիթից ստանալով գործելու ազատ հնարավորություն հիմնել է քրիստոնեական համայնքներ, եկեղեցական դասեր։ Շրջագայել է նաև Սյունիքում։ Ունեցել է աշակերտներ, որոնք հետո դարձել են նրա օգնականները լուսավորական գործունեության ասպարեզում։ Այս շրջանում մտադրվել է ստեղծել հայկական գրեր՝ Աստվածաշունչը թարգմանելու համար։ Վերադարձել է Վաղարշապատ, որտեղ կաթողիկոս Սահակ Ա Պարթևի նախաձեռնությամբ հրավիրվել է հատուկ ժողով։

Մոտ 404 թվականին Միջագետքից բերված Դանիելյան նշագրերով, կատարել է թարգմանական և ուսուցողական առաջին փորձերը։ Այդ ժամանակ ստացել է վարդապետի (ուսուցչի) աստիճան։ Վռամշապուհի և Սահակ Պարթևի հրահանգով անձամբ մեկնել է Միջագետք, հանդիպել նույն Դանիել եպիսկոպոսի հետ։ Եղել է Եդեսիայում, Ամիդում, ապա՝ Սամոսատում։ Հանդիպումներ է ունեցել տեղի բարձրաստիճան հոգևորականության հետ՝ Եդեսիայի եպիսկոպոս Բաբիլասի (Paquida, 398-408 թթ․), Ամիդի եպիսկոպոս Ակակիոսի (400-409 թթ.) հետ, այցելել է Եդեսիայի գրադարան։ Մոտ 405-406 թվականներին Եդեսիայում ավարտել է հայոց գրերի ստեղծումը։ Արևմտահայաստան կատարելիք առաջին շրջագայությունից առաջ մեկնել է Վիրք, ուր վրաց Բակուր (մոտ 416-429 թթ.) արքայի, Մովսես եպիսկոպոսի, և թարգմանիչ Ջաղայի օգնությամբ ստեղծել վրաց հին գիրը («խուցուրի»)։ Մոտ 420-422 թվականներին մեկնել է Բյուզանդիա՝ Կոստանդնուպոլիս, հանդիպել կայսր Թեոդոս II-ի և հունաց պատրիարք Ատտիկոսի հետ, որից հետո հայկական դպրոցներ է բացել Մեծ Հայքի բյուզանդահպատակ գավառներում, զուգահեռաբար պայքար մղել «բորբորիտներ» աղանդի դեմ։ Վերադարձից առաջ աղվան Բենիամինի հետ ստեղծել է աղվանից գիրը։ Բյուզանդական իշխանություններից ստացել է «ակումիտ» (άxουμήτης -ճգնող) տիտղոսը։ Այրարատ վերադառնալուց հետո անձամբ մեկնել է Աղվանք, հանդիպել աղվանից Արսվաղեն արքայի և Երեմիա եպիսկոպոսի հետ, կազմակերպել նոր գրի տարածումը, որտեղից անցել է Բաղասական գավառ, մղել հակաաղանդավորական պայքար։ Այդ շրջանում եղել է Ուտիքի Գարդման գավառում, ապա՝ Գուգարաց Տաշիրում։ Եվս մեկ անգամ Արևմտյան Հայաստան է այցելել 420-ական թվականների վերջին, եղել Բարձր Հայք գավառի Դերջան, Եկեղյաց, Սպեր և Շաղագոմք գավառներում։ 431-439 թվականների միջև կաթողիկոս Սահակի և աշակերտների հետ հիմնականում ավարտել է Աստվածաշնչի թարգմանությունը։ 439 թվականին նրա հրահանգով կաթողիկոսական աթոռի տեղապահ է դառնում Հովսեփ Վայոցձորցին։

Մեսրոպ Մաշտոցը որպես հայոց այբուբենի ստեղծող

Թեև քրիստոնեությունը Հայաստան մուտք է գործել առաջին դարում և 301 թ. դարձել պետական կրոն, բայց ժողովրդի զգալի մասը միայն անվանապես էր քրիստոնյա, երկրում եղած Աստվածաշնչի գրքերը, եկեղեցական այլ երկեր հունարեն կամ ասորերեն էին, ժամերգությունները և ծեսերը կատարվում էին ժողովրդի համար անհասկանալի այդ լեզուներով։ Մաշտոցը Աստվածաշունչը հրապարակայնորեն կարդալիս անմիջապես բանավոր թարգմանում էր հայերեն՝ ժողովրդին հասկանալի դարձնելու համար։ Գողթնում կատարած քարոզչությունը Մաշտոցի մեջ հաստատեց հայերեն գիր ու գրականություն ունենալու հրատապ կարևորությունը։ Կային այդ որոշումն ընդունելու նաև այլ ծանրակշիռ պատճառներ։ 387 թ. Բյուզանդիայի և Պարսկաստանի միջև երկու մասի բաժանված Հայաստանի արևելյան և արևմտյան մասում թեև պահպանվում էր հայոց թագավորությունը, բայց պարսկական ազդեցությունն օրավուր մեծանում էր։ Երկրի արևմտյան մասում, որը միացված էր Բյուզանդիային, վերացված էր հայոց թագավորությունը, եկեղեցին ենթակա էր հունական եպիսկոպոսությանը, եկեղեցու և պետական լեզուն հունարենն էր։ Հայաստանի երկու մասերի միմյանցից օտարացումը սպառնում էր երկրի և ժողովրդի ամբողջությանը, վերահաս էր դառնում հայության ձուլման վտանգը, ամբողջ երկրում դպրոցների, համալսարանների լեզուն հունարենն էր, մասամբ ասորերենը, եկեղեցականների զգալի մասը հույներ ու ասորիներ էին, հայ հոգևորականության որոշ մասը հունախոս էր։

Հայ գրերի ստեղծման անհրաժեշտություն

Արևմտյան շատ գավառներում հունարենն ու հունական կենցաղը արմատանում էին հայ ընտանիքներում։ Արքունիքում պաշտոնավարելիս և հետո Մաշտոցը կանխազգացել էր հայկական ինքնուրույն պետության մոտալուտ անկումը։ «Տեսնելով, որ հայոց թագավորության վերջը հասել է, Մեսրոպը (երկրի) խռովություններն իր համբերության նյութ դարձրեց» (Մովսես Խորենացի, Պատմություն Հայոց, 1968 թ.)։

Այսպես Մաշտոցի համար հայ դպրության հրատապ ստեղծումն ուներ հետևյալ նպատակները.

1. հայացնել քրիստոնեական գրքերը, քարոզչությունն ու արարողությունները կատարել հայերեն,
2. ստեղծել ու զարգացնել մայրենի լեզվով գրականություն,
3. հայությունը փրկել ձուլումից, և դա ապահովել հետագայի համար,
4. ամրացնել երկրի քաղաքականապես երկու մասի բաժանված հատվածների հոգևոր, լեզվական և մշակութային միասնությունը, որը քաղաքական միասնության հիմք պիտի դառնար երկրի պետական անկախությունը վերականգնելու հնարավորության դեպքում։

Մաշտոցի այս ծրագիրը ձևավորվեց Գողթնում ունեցած գործունեությունից հետո, երբ Կորյունի, «Նա մտքում դրեց ավելի հոգալ նույնպես համայն (Հայոց) աշխարհի ժողովրդին մխիթարելու մասին» (Կորյուն, Վարք Մաշտոցի, 1962 թ.) գրքում բերվում են նաև Մաշտոցի խոսքերը. «Տրտմություն է ինձ համար, և անպակաս են իմ սրտի ցավերն իմ եղբայրների և ազգակիցների համար»։

Սահակ Պարթև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

387 թվականին կաթողիկոս դարձած Սահակ Պարթևը, որ միշտ եղել է ազգակենտրոն քաղաքականության առաջամարտիկ և Մաշտոցի գլխավոր հենարանը նրա գործունեության սկզբից ևեթ, ունեցել է նույն մտահոգությունը։ Գալով Վաղարշապատ՝ Մաշտոցը կաթողիկոսին հայտնում է իր ծրագիրը և անմիջապես ստանում նրա լիակատար հավանությունը։ Գումարվում է ժողով՝ նվիրված հայերեն գիր ունենալու հարցին։ Վռամշապուհ թագավորը հավանություն է տալիս նպատակին՝ հայտնելով, որ Ասորիքում Դանիել անունով եպիսկոպոսի մոտ հայերեն գրեր կան։ Ժողովի խնդրանքով թագավորը հայ գրերի նախանձախնդիր Վահրիճ անունով մի իշխանի ուղարկում է Դանիելի մերձակից Հաբել երեցի մոտ։ Վերջինս, Դանիելից առնելով գրերը, Վահրիճի հետ բերում է Հայաստան։ Այստեղ հիմնվում են դպրոցներ, Մաշտոցը ստանում է վարդապետի (ուսուցչի) կոչում և սկսում մանուկներին հայոց լեզու ուսուցանել բերված գրերով։ Սկիզբ է դրվում հայերեն դպրությանը։ Մոտ երկու տարվա դասավանդումից հետո պարզվում է, որ դանիելյան նշանագրերը ժամանակի հայերենն արտահայտելու համար անբավարար են ու անհարմար լեզվի վանկարկման ու ուսուցման տեսակետից. «… հասկացան, որ այդ նշանագրերը բավական չեն հայերեն լեզվի սիզոբաները-կապերն ամբողջությամբ արտահայտելու համար»։ Դանիելյան նշանագրերի մասին բանասերները հակադիր ենթադրություններ են արել։ Բացառված չէ, որ դրանցով ինչ որ ժամանակ գրվել է հայերեն, իսկ Մաշտոցի օրոք դրանք չեն բավարարել հայերեն դասավանդելու և հայոց դպրություն ստեղծելու համար։

Սահակ Պարթևի երաշխավորությամբ, թագավորի հրամանով այս անգամ Մաշտոցը իր աշակերտ-օգնականների հետ մի խումբ մանուկներ առած, ուղևորվում է Ասորիք։ Լինում է Ամիդ, ապա Եդեսիա քաղաքներում, հայոց գրերի մասին խորհրդակցում ասորի հոգևորականների հետ, բայց ապարդյուն։ Մանուկների մի մասին ասորական կրթություն է տալիս Եդեսիայում, մյուսին ուղարկում ավելի հյուսիս Սամոսատ՝ հունական կրթության։ Եդեսիայում Մաշտոցը ստեղծագործական երկունք ապրեց, «… նա շատ նեղություններ քաշեց իր ազգային մի բառի օգնություն գտնելու համար»

Հայերեն հնչյունական համակարգի ստեղծում

Հայերենի այբուբեն
Ա ա	Ծ ծ	Ջ ջ
Բ բ	Կ կ	Ռ ռ
Գ գ	Հ հ	Ս ս
Դ դ	Ձ ձ	Վ վ
Ե ե	Ղ ղ	Տ տ
Զ զ	Ճ ճ	Ր ր
Է է	Մ մ	Ց ց
Ը ը	Յ յ	Ւ ւ
Թ թ	Ն ն	Փ փ
Ժ ժ	Շ շ	Ք ք
Ի ի	Ո ո	և
Լ լ	Չ չ	Օ օ
Խ խ	Պ պ	Ֆ ֆ

Մաշտոցը 405 թվականին ստեղծում է հայերենի հնչյունական համակարգը ճշգրտորեն արտահայտող, ուսուցանելու, թարգմանելու և դպրություն ստեղծելու նպատակին լիովին հարմար նշանագրեր. «Նա իր սուրբ աջով հայրաբար ծնեց նոր և սքանչելի ծնունդներ հայերեն լեզվի նշանագրեր»։ Եդեսիայում Մաշտոցը նորագյուտ տառերը դասավորում է՝ օգտվելով հունական այբուբենի հերթականությունից, տառերին տալիս է անուններ (այբ, բեն), որոշում է նրանց թվային արժեքները (Ա =1, Ժ = 10, Ճ = 100)։ Ապա անցնելով Սամոսատ հմուտ հունագետ Հռոփանոսի օգնությամբ կատարելագործում է նորագույն տառերի գծագրությունը, նոր տառերն ուսուցանում իր օգնականներին և այդտեղ հունական կրթություն ստացող մանուկներին, իր աշակերտներ Հովհան Եկեղեցացու և Հովսեփ Պաղնացու հետ սկսում է նոր գրի օգնությամբ Աստվածաշնչից հայերեն թարգմանել Սողոմոնի առակները, որի առաջին նախադասությունը նաև մեսրոպատառ առաջին նախադասությունն էր.

Ճանաչել զիմաստութիւն եւ զխրատ, իմանալ զբանս հանճարոյ։

Հայ դպրության հիմնադրում

Հայոց գրերը ստեղծելիս Մաշտոցը պետք է լուծեր մի շարք բարդ խնդիրներ, որոնցից էին Հայաստանի ավելի քան 300 հազար կմ քառակուսի տարածքում խոսվող բարբառների պայմաններում միասնական գրական հայերենի համար հնչյունական կանոնի որոշումը, գրության ձախից աջ (ինչպես հունարենում) և աջից ձախ (ինչպես ասորերենում) եղած տարբերակներից մեկն ընտրելը, ձայնավորների համար տառեր ունենալու թե չունենալու և կամ ձայնավորների համար հավելանշումներով (դիակրիտիկ նշաններով) արտահայտելու հարցի լուծումը։

Հայերենի հնչյունային համակարգը որոշելից Մաշտոցը առավելապես նկատի առավ արքունիքում, նախարարական որոշ տներում, հոգևորականության շրջանում ձևավորված ծառայողական (ատենական) հայերենը, որը հենված էր արարատյան (ըստ այլ կարծիքների Տարոնի) խոսվածքի վրա և ինքը գործածում էր Սուրբ գիրքը բանավոր թարգմանելիս ու քարոզելիս։ Շրջանցելով խոսվածքային նեղ առանձնահատկությունները նա որոշեց բառակազմիչ հնչյունների (հնչույթների) իրական քանակը, հայերենի համար բացառեց վանկային և ձայնավորներ չունեցող գրային համարակարգերը, առաջնորդվեց մեկ հնչյունին (հնչույթին) մեկ գիր սկզբունքով, հայերենի յուրաքանչյուր հնչյունի համար ստեղծվեց մեկ նշանագիր (բացառություն էր «ու» հնչյունը, եթե այն երկբարբառային արտասանություն չուներ)։ Մաշտոցը իրավացիորեն հրաժարվեց տառերի ձայնային արժեքը փոխող կետերից ու գծիկներից յուրաքանչյուր դեպքում գերադասելով ունենալ առանձին տառ։ Այդպես ստեղծվեց 36 տառ, որոնց կիրառությունը ճշտեց Սողոմոնի առակները թարգմանելիս՝ որդեգրելով գրելու հորիզոնական առաջընթաց հարմարագույն եղանակը, դրեց հայերենի ուղղագրության հիմքը (օրինակ թեև ստեղծվել էր «ը» տառը, բայց, նկատի ունենալով համապատասխան հնչյունի հաճախակի գործածությունը հայերենում, «ը» տառի գրությունը սահմանափակող կանոն հաստատեց)։ Մաշտոցի ստեղծած գիրը և ուղղագրությունը դարձան ամենից լիարժեքը ժամանակի մյուս գրային համակարգերի շարքում և չհնացան անցած 1600 տարիներին։ Միջնադարում Մաշտոցի գրած տառերին ավելացան միայն «o» և «ֆ» տառերը։ Հետագայում արվել են մի քանի ուղղագրական փոփոխություններ (հատկապես արևելահայերենի համար՝ 1922, 1940)։

Մաշտոցը նորաստեղծ գրերով վերադառնում է հայրենիք։ Երկրում ծավալվում է թարգմանչաց շարժումը, որը լուսավորական-կրթական ընդարձակ ու երկարատև գործունեություն էր (երկրի բոլոր մասերում հայկական դպրոցների հիմնադրում, թարգմանական ծավալուն աշխատանք, հայ դպրության ստեղծում, եկեղեցու ու քարոզչության հայացում, հայ գրչության կենտրոնների ու գրադարանների հիմնում)։

Աստվածաշնչի թարգմանություն

Սահակ Պարթևն ու Մեսրոպ Մաշտոցն աշակերտների հետ սկսել են Աստվածաշնչի թարգմանությունը՝ մի մասն ասորերենից, մյուս մասը՝ հունարենից։ Մաշտոցը նախքան այդ իր քարոզչական գործունեության ժամանակ, բազմիցս բանավոր թարգմանած լինելով Աստվածաշնչի առանձին հատվածներ, դրանց զգալի մասն անգիր գիտեր, և մնում էր ստուգել ու գրի առնել նորագյուտ տառերով։ Կարճ ժամանակում Սուրբ գրքի հիմնական մասը թարգմանվել էր հայերեն և բազմացվել գրչությամբ։ Այդ ընթացքում թարգմանվել են նաև փիլիսոփայական, ժամանակագրական, բնագիտական և այլ բնույթի երկեր։

Մաշտոցի և նրա աշակերտների գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

431 թվականին Մաշտոցի աշակերտներ Ղևոնդ Վանանդենցին, Կորյունը, Եզնիկ Կողբացին և Հովսեփ Պաղնացին Կոստանդնուպոլսից բերել են Աստվածաշնչի «Յոթանասնից» կոչվող հունարեն կանոնները և այլ գրականություն։ Սկիզբ է առել Աստվածաշնչի նախնական շտապ (փութանակի) կոչվող թարգմանության համեմատական խմբագրումը, չեղած հատվածների թարգմանումը, որով ստեղծվել է Աստվածաշնչի հայտնի Սահակ-Մեսրոպյան հայերեն թարգմանական բնագիրը։ Շարունակելով թարգմանական և խմբագրական աշխատանքը՝ Մաշտոցը և Սահակ Պարթևը կազմել են հայ եկեղեցու Պատարագամատույցի, Ծիսարանի («Մաշտոցի»), ժամագրքի նախնական տարբերակները։ Մաշտոցը գրել է քարոզներ, ճառեր, ուղերձներ, կազմել է հունական երկերի մի ժողովածու, որը հետո ինքը թարգմանել է հայերեն, ըստ որոշ տվյալների խմբագրել է Գրիգոր Լուսավորչի «Հաճախապատում» քարոզների ժողովածուն։

Մաշտոցը եղել է ժամանակի խոշոր հայ բանաստեղծը։ Ըստ տեղեկությունների, ճգնակյաց կյանքի տարիներից սկսած նա հոգևոր բանաստեղծություններ է հորինել։ Տառերի գյուտից հետո, երբ շատացան եկեղեցու ծեսերը, երգեցողությունը հայացնելու խնդիրները, Մաշտոցի ստեղծած երգերը որդեգրվեցին եկեղեցու կողմից, իսկ հետայգայում մտան Շարակնոցի մեջ։ Ըստ բազում վկայությունների շարակնոցներում կա շուրջ 130 բանաստեղծություն, այդ թվում Հարց. Տէր երկնից, Ողորմեա շարքերից։ Դրանք մեսրոպյան տառերով գրված բանաստեղծություններ են։ Մաշտոցի բանաստեղծությունները խորապես քնարական են, կրում են հեղինակի խոր ներշնչանքի կնիքը։

Ծով կենցաղոյս հանապազ զիս ալեկոծէ,
Մրըրկեալ ալիք թշնամին ինձ յարուցանէ,
Նաւապետ բարի, լեր անձին իմոյ ապաւէն։
(Շարական)

Մաշտոցը Սահակ Պարթևի հետ, հիմնադրել է հայ մասնագիտական երաժշտությունը նրանք կարգավորել են հայոց բանավոր ժողովրդական ու հոգևոր ձայնեղանակները և օգտագործել եկեղեցական երաժշտության մեջ հայ մասնագիտական երաժշտության ելևէջումը՝ պայմանավորելով հայոց լեզվի հնչերանգով։ Մաշտոցը եղել է նաև հայ երգի առաջին դպրոցական ուսուցիչը։

Մաշտոցը հայերենի առաջին ուսուցիչը լինելով՝ նաև հայ մանկավարժության առաջամարտիկն է։ Նա մշակել է հայոց լեզվի, հայ երաժշտության և հայկական նորաստեղծ դպրոցներում ուսուցանվող մյուս առարկաների դասավանդման սկզբունքները, որոշել է հայկական դպրոցի լեզվական հիմունքը դասավանդումն սկսել մեսրոպյան տառերի և հայերենի, որպես միակ մայրենի լեզվի, ուսուցմամբ, հանրակրթական առարկաները դասավանդել հայերեն, օտար լեզուները հայոց լեզվի հիման վրա։ Մաշտոցական այս հիմունքը հետագա դարերում ավանդական դարձավ հայկական դպրոցների համար թե հայրենիքում, թե հայրենիքից դուրս։

Մաշտոցի մանկավարժական հայացքների կարևոր մի կողմն է դպրոցում դասավանդումը աշակերտներին լիովին հասկանալի լեզվով կատարելը։ Հայաստանի դպրոցներում հունարեն և ասորերեն դասավանդումը ամբողջությամբ հայերենով փոխարինելը հիմնական նպատակից բացի նաև մանկավարժական խորհուրդ է ունեցել։

Ստեղծագործություն

Կյանքի վերջին տարիներին գրել է հոգևոր շարականներ, կրոնա-փիլիսոփայական երկեր, զբաղվել է թարգմանությամբ։ Մեսրոպ Մաշտոցը գրել է շարականներ։ Շարականը հոգևոր երգ է, օրհներգություն, որ կատարվում է կրոնական տոների ժամերգությունների ժամանակ։ Շարական բառն ստուգաբանվում է շար ականց, այսինքն՝ թանկարժեք քարերի շարք։ Շարակններն ունեին իրենց մեղեդին և կատարվում էին երգվելով։ Դրանց ասում են նաև ապաշխարանքի երգեր, որովհետև բովանդակությունն ապաշխարանքի էր, զղջումի խոսը, հոգու փրկության աղոթքը։

Վտանգիմ ի բազմութենէ մեղաց իմոց, Աստուած խաղաղութեան, օգնեա ինձ։ Ալեկոծիմ հողմով անօրէնութեան իմոյ, Թագաւոր խաղաղութեան, ոգնեա ինձ։ Ի խորըս մեղաց ծովու տարաբերեալ ծփիմ, Նաւապետ բարի, փրկեա զիս։

Մաշտոցի առաքելություն ու հիշատակ

Մաշտոցի աշխարհայացքին բնորոշ է մարդու ինքնաճանաչման և կատարելագործման գաղափարը, մարդը իր ոչ կատարյալ լինելը ներքին անմաքրություններն ու արատավոր արարքները գիտակցում է Կատարյալ ճանաչելու և նրա հետ շփվելու շնորհիվ, որը մարդուն մղում է դեպի խոր զղջում, ապաշխարհություն և ճանապարհ բազում Կատարյալին մոտենալու ու ձուլվելու ներքնապես մաքրվելու և համընդհանուր սիրով լցվելու։ Մաշտոցի հասարակական հայացքների մեջ կարևոր են ժողովրդին մայրենի լեզվով լուսավորելու, հայությունն ու հայրենիքը քրիստոնեական եկեղեցու և հայոց լեզվի ու հայ մատենագրության միջոցով միավորելու, ժողովրդի ազգային ինքնությունը պահպանելու գաղափարները։

Որպես անհատ Մաշտոցը, Մովսես Խորենացու վկայությամբ, գերազանցել է. «… բոլոր առաքինի մարդկանցից, որպիսիք այն ժամանակ կային։ Որովհետև ամբարտավանություն և մարդահաճությունը նրա վարքում երբեք տեղ չգտան, այլ հեզ, բարյացակամ և բարեմիտ լինելով, երևում էր բոլորին երկնայինների սովորությամբ զարդարված։ Որովհետև նա հրեշտակի տեսք ուներ, բեղմնավոր միտք, պայծառ էր խոսքով, գործերով ժուժկալ»^[9]։ Կորյունը վկայում է՝ «…շատ բանտարկյալներ ու կալանավորներ և նեղյալներ ազատեց Քրիստոսի ահավոր զորությամբ կորզելով նրանց բռնակալների ձեռքից… շատ մուրհակներ պատռեց»^[10]։

Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոցի գերեզմանը Մեսրոպ Մաշտոցի անունը կրող եկեղեցիում

Մաշտոցի մահից հետո հազարապետ Վահան Ամատունին և զորավար Հմայակ Մամիկոնյանը մեծ բազմությամբ նրա մարմինը տեղափոխում են Օշական, որտեղ երեք տարի անց Վահան Ամատունին տաճար է կառուցում, աճյունը տեղափոխում այնտեղ։ Նրա հիշատակը հարգելու համար Հովսեփ կաթողիկոսը հանձնարարում է Կորյունին գրելու Մաշտոցի կյանքն ու գործը։ Հայ եկեղեցին, նկատի ունենալով Մաշտոցի ժողովրդականությունը, նրան դասել է իր սրբերի շարքը։

428 թվականին Հայաստանի արևելյան մասում նույնպես վերացավ հայոց Արշակունիների պետականությունը։ Քաղաքական տեսակետից Հայաստանի համար այդ ծանր ժամանակաշրջանում Մաշտոցի գյուտով ծնունդ առած հայոց դպրությունը արագ ծաղկեց որպես երկրի քաղաքականապես անջատ մասերը հոգևոր ու մշակութային զոդումով միավորող և հայությանը ձուլումից պատսպարող ուժ։

Հայաստանում և սփյուռքում Մաշտոցի անունով են կոչվում պետական ու հասարակական հիմնարկներ, դպրոցներ, փողոցներ և այլն։ 1962 թվականից Մաշտոցի անունն է կրում հայկական ամենահարուստ ձեռագրատունը՝ Մատենադարանը։ Օշականի ճանապարհին կանգնեցվել է մաշտոցյան այբուբենին նվիրված հուշակոթող։ Մաշտոցի անունն է կրում նաև Երևան քաղաքի գլխավոր պողոտան։ Նրա անունով է կոչվում Օշականի գլխավոր փողոցը, միջնակարգ դպրոցը և Օշականում կա նրա անունը կրող եկեղեցի, որը կառուցվել է նրա շիրմի վրա։ Օշականում գործում է նաև նրա անունը կրող երիտասարդաց և պատանյաց միություններ։

428 թվականին Հայաստանի արևելյան մասում նույնպես վերացավ հայոց Արշակունիների պետականությունը։ Քաղաքական տեսակետից Հայաստանի համար այդ ծանր ժամանակաշրջանում Մաշտոցի գյուտով ծնունդ առած հայոց դպրությունը արագ ծաղկեց որպես երկրի քաղաքականապես անջատ մասերը հոգևոր ու մշակութային զոդումով միավորող և հայությանը ձուլումից պատսպարող ուժ։

428 թվականին Հայաստանի արևելյան մասում նույնպես վերացավ հայոց Արշակունիների պետականությունը։ Քաղաքական տեսակետից Հայաստանի համար այդ ծանր ժամանակաշրջանում Մաշտոցի գյուտով ծնունդ առած հայոց դպրությունը արագ ծաղկեց որպես երկրի քաղաքականապես անջատ մասերը հոգևոր ու մշակութային զոդումով միավորող և հայությանը ձուլումից պատսպարող ուժ։

Ավելի մանրամասն և պատկերավոր ստորև տեղադրված տեսանյութում՝

Աղբյուրը՝ վիքիպեդիա

22 сентября 2022